Tập hàm trị khớp thái dương hàm có hiệu quả không? 4 triết lý tập hàm

Hiện nay nhiều bạn lựa chọn tập hàm để điều trị bệnh lý viêm khớp thái dương hàm. Vậy tập hàm trị khớp thái dương hàm có hiệu quả không? Tập sao cho đúng? 4 triết lý tập hàm bạn cần nắm rõ. 

Bệnh rối loạn khớp thái dương hàm

Viêm khớp thái dương hàm là bệnh lý có tiến triển âm thầm và gây ra nhiều khó chịu và bất tiện trong việc nhai, nói nuốt. 

Một số triệu chứng điển hình của bệnh lý Thái Dương Hàm (sau đây chúng tôi gọi tắt là TMD) bao gồm:

+ Hạn chế há miệng 

+ Đau khi ngáp, há miệng lớn và nhai nhiều 

+ Há miệng có tiếng kêu trước tai 

+ Căng mỏi vùng cơ cổ vai gáy 

+ Căng tức vùng cơ mặt 

+ Đau đầu mãn tính.

Bạn cần thiết đến những cơ sở chăm sóc nha khoa để chẩn đoán và điều trị kịp thời nếu bắt gặp mình hoặc người thân mắc một trong các triệu chứng kể trên.

Tập hàm trị khớp thái dương hàm có hiệu quả không?

Thực tế hiện nay có sẵn nhiều phương pháp điều trị TMD thông dụng như dùng thuốc nội khoa, đeo máng nhai, chạy tens giãn cơ, vật lý trị liệu, liệu pháp hành vi, phẫu thuật hay các bài tập vận động hàm. Y khoa hiện đại ưu tiên điều trị không xâm lấn, tùy từng trường hợp mà lựa chọn phương án phù hợp.

• Trường hợp nhẹ như chỉ xuất hiện tiếng kêu khớp, chúng tôi hướng dẫn người bệnh luyện tập vận động hàm là đã khỏi bệnh.
• Trường hợp xảy ra lâu hơn lại cần thiết đeo máng nhai kèm tập vận động hàm, hay thuốc nội khoa áp dụng trong ca đau cấp tính.
• Phẫu thuật lựa chọn cuối cùng bởi đây là can thiệp không bảo tồn, đạt hiệu quả không cao và gây nên nỗi sợ vô hình cho bệnh nhân.

Tin vui là chỉ khoảng 5% số ca không đáp ứng điều trị bảo tồn mới bắt buộc phải phẫu thuật. 95% thành công, nghĩa là hầu hết các ca đáp ứng điều trị bảo tồn không xâm lấn.

Và theo bác sĩ Tuấn – khoa khớp thái dương hàm nha khoa Thùy Anh thì việc tập vận động hàm rất hiệu quả trong việc điều trị kiểm soát TMD, nó ngày càng được ưa chuộng vì tính khoa học, khả thi, tiết kiệm chi phí.

Chúng ta biết rằng, đối với hệ thống cơ- khớp, vận động chính là chìa khóa mở ra cánh cửa hy vọng. Khớp Thái Dương Hàm là một khớp bán động, cũng giống như khớp cổ tay, khớp chân của chúng ta, cần các bài tập dưỡng sinh hỗ trợ chuyển động linh hoạt.

Một nghiên cứu tổng quan hệ thống năm 2023 tại Nhật Bản, chứng minh tính hiệu quả rõ rệt của tập vận động hàm trên bệnh nhân đau khớp thái dương hàm. Nghiên cứu chỉ ra các bài tập hàm tăng cường vận động cơ chi phối hoạt động hàm dưới.

Thực tế thì triệu chứng đau xảy ra là do phá vỡ sự hài hòa của hệ thống cơ nên khi tập hàm, dây chằng và mô liên kết xung quanh vị trí khớp được hoạt động linh hoạt hơn, cho phép cử động hàm mượt mà và thoải mái, từ đó cân bằng cơ được thiết lập lại giúp cho các triệu chứng đau giảm rõ rệt.

Bên cạnh đó, lợi ích của các bài tập giúp người bệnh thư giãn đầu óc, tinh thần thoải mái, căng thẳng cuộc sống được giải tỏa, từ đó ảnh hưởng tích cực sức khỏe tổng thể và kéo theo những stress liên quan đến khớp thái dương hàm cũng từ đó giảm tải.

Có điều chúng tôi phải nhấn mạnh để bạn hiểu đúng bản chất vấn đề: “Bệnh lý Thái Dương Hàm là một hội chứng, và trong các phân loại nổi tiếng như của Okeson hay AAOP… nó chia ra tới hơn 30 thể nhỏ hơn. Bạn tưởng tượng việc chẩn đoán mắc bệnh lý Thái Dương Hàm cũng chỉ là bước đầu, khái quát giống chẩn đoán bạn bị đau chân, đau bụng, đau đầu mà thôi. Đau chân là đau phần nào (cơ, xương hay khớp), loại đau, mức độ giai đoạn nào…Còn rất nhiều vấn đề mà một bác sỹ điều trị bệnh phải chẩn đoán ra ngoài than phiền chính của bệnh nhân là đau chân.”

Ví dụ một người đi đá bóng về bị căng cơ lời khuyên tốt nhất là chườm ấm và xoa bóp nhẹ nhàng, một người mổ dây chằng thì sau lành thương bước 1 có thể bắt đầu tập vật lý trị liệu, tuy nhiên mới gãy chân thì không thể khuyên người ta tập vận động được. Bệnh lý TMD cũng như vậy. Mỗi thể bệnh phù hợp 1 bài tập và tốt nhất hãy luôn đi thăm khám nha sĩ nhận lời khuyên từ chuyên gia trước.

Vậy có áp dụng bài tập vận động trong tất cả các cơn đau khớp thái dương hàm không? 

Theo bác sĩ Tuấn là không. Nhiều trường hợp các bạn chưa đi khám và tự tập hàm theo các bài hướng dẫn trên internet thì từ nhẹ chuyển thành nặng. 

Ví dụ như, trường hợp đang bị trật đĩa khớp mà bạn càng thực hiện vận động thì vị trí đau đó sẽ trở nên phù nề nguy hiểm hơn ở khớp bên tổn thương. Vì vậy, những bài tập này cần được thực hiện dưới sự chỉ định của bác sĩ. 

Một trường hợp điển hình khác, bạn đang trong trường hợp đau khớp thái dương hàm đột ngột và tăng dần khi ăn nhai hay cử động hàm thì lúc này, điều trị phù hợp nhất là nghỉ ngơi trong khoảng 10 ngày. Đây là tình trạng đau cấp, giống như cái chân của bạn đang bị bong gân, bạn không thể để nó hoạt động, mà ưu tiên là tránh cử động làm tăng cơn đau. 

Nghỉ ngơi tức là bạn cần ăn chế độ mềm như cháo hay sinh tố, tuyệt đối không nhai; khi thực hiện động tác ngáp thì cúi đầu xuống để tránh ngáp quá lớn cũng như tránh các vận động há quá mức; loại bỏ thói quen như nhai kẹo cao su hay cắn móng tay. Tiếp theo sau đó, khi triệu chứng đau đã thuyên giảm, bạn bắt đầu tập dần chế độ ăn nhai bình thường có kèm tập các bài tập vận động hàm dưới. 

Về mặt định nghĩa: Hướng dẫn tập hàm là hệ thống các bài tập thiết kế khác nhau nhằm tác dụng điều trị phục hồi chức năng cơ xương khớp TMJ, giảm đau và thúc đẩy các quá trình sinh học sửa chữa. 

4 triết lý tập hàm 

Có 4 triết lý tập luyện cơ bản và rất nhiều bài tập phái sinh, như vậy bạn có thể bắt gặp rất nhiều bài tập khác nhau, mỗi năm qua đi lại có thể xuất hiện vài bài tập mới nhưng dù thế nào cũng không thể thoát khỏi 4 triết lý thiết kế bài tập. 4 triết lý tập bao gồm: Kéo giãn cơ thụ động, Kéo giãn cơ có hỗ trợ, bài tập cưỡng hàm, Tập luyện về tư thế

1. Passive muscle stretching (Kéo giãn cơ thụ động)

Khi cơ lâu ngày không vận động dẫn đến chiều dài bị rút ngắn, giảm lưu lượng máu đến và tích tụ các chất gây đau như acid lactic…

Bệnh nhân sẽ khuyến khích đứng trước gương, tập nhẹ nhàng há ra – ngậm vào là chủ yếu. Những bệnh nhân có khả năng hợp tác hơn thì nên tập thêm đưa hàm ra trước, sang phải trái. 

Bệnh nhân nên tập mở miệng theo đường thẳng, tuy nhiên với những bệnh nhân bị tổn thương nội khớp thì đôi khi điều đó là không thể và có thể làm trầm trọng thêm vấn đề ví dụ bn trật đĩa bất hồi cấp tính.

Trường hợp có tổn thương nội khớp khuyến cáo bệnh nhân há miệng lớn hết cỡ. Với những bệnh nhân không kẹt đĩa thì việc tập luyện để có một đường đóng hàm thẳng là quan trọng.

Bài tập kéo giãn cơ thụ động cũng có thể áp dụng cho những bệnh nhân có trật đĩa tái hồi, khi đó bệnh nhân há miệng sẽ gặp tiếng kêu khó chịu, hướng dẫn bệnh nhân chủ động đưa hàm ra trước loại bỏ tiếng kêu từ đó vận động hàm theo các hướng. Ví dụ nổi tiếng nhất của bài tập nhóm này là bài tập Yoda mà chúng tôi giới thiệu cụ thể ở phần bên dưới.

2. Assisted muscle stretching (Kéo giãn cơ có hỗ trợ)

Trong động tác kéo giãn cơ tức là há miệng hoặc đưa hàm sang các hướng tối đa, bệnh nhân có thể tự hỗ trợ bằng chính tay của mình tác động lực lên hàm giúp biên độ mở hàm lớn hơn, hoặc có người khác giúp đỡ như bác sỹ hoặc người thân khi tập ở nhà.

Động tác banh miệng cần thực hiện nhẹ, liên tục và đến điểm đau nặng thì dừng, điểm đau nhẹ có thể vẫn phải vượt qua. Tốt nhất bệnh nhân nên tự tập và trợ lực vì khi đó sẽ điều chỉnh được lực và độ dừng thích hợp với cảm nhận đau.

Tập há cưỡng bức rất tốt trong những trường hợp điều trị há miệng hạn chế sau phẫu thuật như nhổ răng khôn, há miệng hạn chế do trật đĩa bất hồi

Bài tập kéo giãn có hỗ trợ nổi tiếng nhất là bài há miệng cưỡng bức mà chúng tôi đã có dịp giới thiệu với bạn trong chương trình Nha Khoa Cho Mọi Người kỳ trước. 

3. Resistance exerciser (bài tập đối kháng)

Bài tập thực hiện trên cơ sở khi bệnh nhân há miệng, các cơ nâng hàm co, cơ nâng hàm lúc này thư giãn nhẹ, chỉ đủ để giữ hàm so với trọng lực, nếu các cơ hạ hàm chịu lực kháng, lập tức đáp ứng cơ thần kinh tạo ra phản xạ thư giãn hoàn toàn các cơ nâng hàm. Đây chính là tinh thần của bài tập nổi tiếng isokinetic mà chúng tôi đã có dịp giới thiệu với các bạn trong chương trình Nha Khoa Dành Cho Mọi Người.  Mỗi lần tập thực hiện 10 động tác và mỗi ngày thực hiện khoảng 6 lần.

Bài tập rất có hiệu quả trong những trường hợp há miệng hạn chế thứ phát sau tình trạng đau mỏi cơ, tuy nhiên với trường hợp có tổn thương nội khớp thì có thể không hiệu quả (đánh giá qua việc tập có gây đau hay không).

Nhiều báo cáo cũng thấy rằng bài tập đối kháng cũng có hiệu quả trong tình trạng trật đĩa tái hồi đến sớm ở lứa tuổi trẻ, do giả định cho rằng việc tải lực nhẹ trực tiếp vào trong khớp ở lứa tuổi này giúp ích cho sự tái cấu trúc và bền vững hơn của hệ dây chằng, các diện khớp, hỗ trợ chống sự dịch chuyển đĩa trở nên nặng nề hơn.

4. Postural Training (Tập luyện về tư thế)

Sự lan tỏa đau xuất phát từ nhận cảm và truyền tín hiệu của thần kinh trung ương là chính, vì vậy tư thế đầu cổ vai rối loạn, mất thăng bằng trực tiếp gây TMD và ngược lại, TMD cũng có thể khiến bệnh nhân sai lệch tư thế đầu, lâu dần ảnh hưởng nghiêm trọng đốt sống cổ…. Điều này càng củng cố hơn khi hiện nay do sử dụng smart phone quá nhiều nên tỷ lệ TMD do rối loạn tư thế cũng tăng lên. Sự điều chỉnh tư thế đầu giúp cân bằng hệ đầu mặt cổ vì vậy có ích cho sự thăng bằng cơ và giảm áp lực lên khớp.

Chúng tôi từng giới thiệu bài tập tư thế Chintucking nằm trong nằm trong phân loại bài tập tập điều chỉnh tư thế trong số trước.

Ở phần tiếp theo, chúng tôi giới thiệu đến bạn, ngoài hệ thống triết lý và cơ chế để bạn hiểu thật sâu sắc vấn đề, chúng tôi còn cung cấp 3 bài điển hình, rất hiệu quả trong kiểm soát – điều trị TMD của 3 tác giả, 3 cây đại thụ trong làng TMD thế giới bao gồm: bài tập Orthlieb, Yoda và Rocabado. Mời các bạn cùng đón xem.